به گزارش ایفدانا، دکتر سعید نمکی، در مراسم بزرگداشت روز جهانی ایمنی غذا که در تالار دارالفنون دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شد، اظهار کرد: ایمنی غذا و امنیت غذایی بحثی بسیار جدی است و این نشست را باید مدتها پیش برگزار می کردیم. غذا، مقوله و مساله بسیار پراهمیتی است که به عنوان یک عنصر و موضوع چندوجهی و چندبخشی باید به آن نگاه کنیم.

وی افزود: اعتقاد دارم متولی گری در مقوله غذا تنها به دلیل اینکه ما در وزارت بهداشت سازمانی به نام غذا و دارو داریم، تنها با ما نیست. گرچه ممکن است که ما به عنوان یکی از  عناصر موثر در سیاستگذاری و اصلاح رویه‌ های تامین غذای سالم می‌توانیم نقش‌آفرینی کنیم، اما بخش‌های متعددی از حکومت باید در زمینه امنیت غذایی گام بردارد.

وی گفت: امروز دنیا به دلیل بی عدالتی از یک سو و به دلیل فقر فرهنگی و جهل نسبت به آنچه که اسمش را غذای سالم می‌گذاریم و از سوی دیگر به دلیل آلاینده‌ های زیست محیطی، صنعتی شدن و عدم استفاده درست از ابزار صنعتی و به دلیل توسعه بی رویه ناپایدار، دارد تمام زیرساخت‌ هایی که به آن به عنوان ابزار کافی برای تهیه غذای سالم و امنیت غذایی صحبت می‌کنیم، لگدمال می‌ کند. امروز ما از ظرفیت سرزمین به خصوص در کشورهای در حال توسعه، چند برابر استفاده می‌کنیم. خاک، آب، زمین حاصلخیز و هوای سالم از مسائل مهمی است که امنیت غذایی کشورهای در حال توسعه  را به شدت تهدید می‌کند. اگر بخواهیم بحث امنیت در غذا و تامین غذای سالم را تقسیم بندی شکلی کنیم، باید از بُعد کمّی و کیفی ارزیابی کنیم.

وی خطاب به کارشناسان حوزه غذا عنوان کرد: شما عزیزان کارشناسان مسلط به امور غذایی کشور هستید. باید امنیت غذایی و تامین غذای سالم را از بعد کمّی و کیفی ارزیابی کنیم. ما یک بحثی به نام کمّیت غذا داریم و یک بحث هم در زمینه کیفیت غذا داریم؛ کمّیت غذا آن است که مشخص می‌ کند که یک فرد در طول روز باید مثلا چه میزانی مواد پروتئینی، مواد قندی و سایر ریزمغذی ها را مصرف کند. اما آنچه که امروز در دنیا به شدت زیر سوال است، کیفیت این کمّیتی است که از آن صحبت می‌ کنیم. آیا ۱۰۰ گوشتی که از آن حرف می زنیم، آنقدر پروتئینی که محاسبه کردید را دارد؟ آیا دامی که این پروتئین را از آن دریافت می کنیم، تغذیه مناسب داشته؟ آیا باقی مانده سموم در مواد غذایی مورد ارزیابی قرار گرفته است؟

وزیر بهداشت یادآور شد: هفته پیش به استان گیلان سفر کرده بودم. در این استان دو رودخانه زرجوب و گوهررود را داریم. این دو رودخانه ۱۷ کیلومتر سم به سمت تالاب انزلی می برند. تالاب انزلی هم زیستگاه زمان تخم گذاری ماهی های خاویاری خزر است. اطراف این تالاب زمین های کشاورزی و شالیزارها است و مقدار زیادی کود شیمیایی در این شالیزارها به کار می بریم و نیترات و نیتریت به سمت تالاب می رود، غیر از حوضچه های آب زیرزمینی که مملو از باقی مانده نیترات و نیتریت می شوند و در مواد غذایی اثر می گذارند. ایستگاه زباله سراوان را داریم که در شرایط خشک، ۴ لیتر در ثانیه و در شرایط بارندگی، ۲۴ لیتر در ثانیه شیرابه های زباله ها را به سمت تالاب انزلی و خزر می برد و در این شرایط به مردم توصیه می کنیم که ماهی بیشتر مصرف کنند.

دکتر نمکی افزود: وضعیت در خلیج فارس و آبهای ساحلی آنجا هم به دلیل فاضلاب های صنعتی که در منطقه ایجاد شده، بهتر از خزر نیست. نوع سمپاشی ها و باقی مانده سموم هم چه در گندمزارها، چه در شالیزارها و چه در باغ و مرتع مهم و یکی از تهدید کننده های جدی است. آیا سبزی که ما به مردم توصیه می کنیم که مصرف کنند، آبی که از باقی مانده فلزات سنگین مثل کادمیوم می رود و این سبزی را سیراب می کند، ماحصلش چیزی است که ما توصیه به مصرف سبزی می کنیم؟ اینجاست که می گویم کمّیت را اگر با کیفیت مناسب ارزیابی نکنیم، امنیت غذایی هیچ وقت معنی نخواهد شد و هزینه های سنگینی را مردم باید برای درمان سرطان ها و بیماری های غیرواگیر بپردازند، می چربد به اینکه این غذا را نمی خوردند. بعضی وقت ها نخوردن از غذای مسموم، به مراتب بهتر از خوردن آن است.

وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر مواد غذایی، یکی از دلایل بروز بسیاری از بیماری ها در جهان است که اینجا یکی از عناصر نقش آفرین می توانند سازمان غذا و دارو و ناظرین کیفیت غذا باشند. از همکارانم می خواهم که با حرکتی که برای ردیابی غذا از مزرعه تا سفره دارند، این را تشدید کنند و به عنوان یک حرکت بسیار اساسی و ملی دنبال کنند.

وزیر بهداشت یادآور شد: نکته دیگر و بسیار حائز اهمیت در امنیت غذایی، همکاری بین بخشی است. تقویت همکاری های بین بخشی در قالب شورای عالی سلامت و امنیت غذایی یکی از رسالت های اصلی ما در وزارت بهداشت است. اگر سازمان حفاظت محیط زیست، وزارتخانه های صمت، جهاد کشاورزی و مجموعه های که بر قاچاق کالا نظارت می کنند، دخالتی نداشته باشند، کامیابی و موفقیتی در امنیت غذایی نخواهم داشت.

امنیت غذایی و تامین غذای سالم، نیازمند یک همکاری بین بخشی است

دکتر نمکی گفت: مقدار زیادی از موادی که در برخی سوپرمارکت ها وجود دارد، حاوی رنگ های غیرمجاز در محصولاتی است که برای کودکان و بقیه استفاده می شود و اینها بحث های جدی است که حتما سازمان و غذا و دارو باید آن را دنبال کند. امنیت غذایی و تامین غذای سالم، نیازمند یک همکاری بین بخشی است. بحث قاچاق در اختیار ما نیست، بلکه فقط گزارش و نظارت می کنیم. این حجم انبوهی که هم بر تولید داخل، اثر سوء می گذارد و هم بر وضعیت سلامت مردم، از حیطه مسئولیت ما خارج است و باید به شدت بحث و همکاری و پیگیری کنیم.

اهمیت آموزش تغذیه از دوران مدرسه

وی خاطرنشان کرد: موضوع دیگری که از دید بنده بسیار حائز اهمیت است، آموزش است. آموزش نه فقط برای کادر بهداشتی و درمانی بلکه برای همه گروه های هدف باید در دستور کار قرار گیرد. شیوه تغذیه ما، غلط است که باید از دوران مدرسه شروع کنیم. بهترین گروه هدف گرچه می گویم خانواده و قبل از مدرسه هم مهم است، اما برش اجتماعی که در آن می توان حرف های ماندگاری را در ذهن افراد ثبت کرد، مدرسه است.

وزیر بهداشت با اشاره به اجرای طرح کوچ (کنترل وزن و چاقی) با همکاری وزارتخانه های بهداشت و آموزش و پرورش، گفت: این طرح بسیار کار موفقی بوده است. باید آموزش تغذیه را از دوران مدرسه آغاز کنیم، البته یادمان هم نرود که همیشه گرفتار چاقی و اضافه وزن هم نیستیم. در این سرزمین گسترده، هرگز نمی توانیم بگویم یک استان، در تغذیه یک الگوی واحد دارد. در یک شهرستان، دو روستا به فاصله دو کیلومتر وجود دارد که یکی ترک زبان، دیگری کرد زبان است، یکی غذای اصلی اش پلو دیگری آبگوشت است، یکی بی سواد ندارد و دیگری پر از بی سواد است، یکی رشد جمعیتش کمتر از یک و دیگری بالای ۴ است. نمی توانید با یک الگو با کشور رفتار کنید این را بارها به همکارانم گفته ام.

دکتر نمکی تاکید کرد: به همان نسبت که گستردگی اقلیم و تنوع آب و هوا داریم، تفاوت فرهنگ و خرده فرهنگ نیز داریم. نمی توانیم با یک زبان با همه مردم این سرزمین حرف بزنیم. در مناطقی شاهد کودکان چاق هستیم و در مناطق دیگر هم شاهد کودکانی هستیم که از گرسنگی و فقر، دنده های شان بیرون زده و هیچ روزی صبحانه سیر نمی خورند و اصلا صبحانه نمی خورند و سرکلاس درس، ضعف می کنند. بعضی اوقات فکر می کنیم که چون چاقی یکی از عوامل خطر است، پس همه چاق هستند. می شناسم نقاطی از این سرزمین را که خانواده ها به سختی قوت لایموت را تامین می کنند. این تصور را باید حتما تقویت کنیم که در نقاطی که چاقی، مساله عمده است، لکه هایی از سوء تغذیه ناشی از مواد غذایی هم داریم و در نقاطی که می گوییم استانی از نظر امنیت غذایی، رتبه پایینی دارد، در همانجا هم خانواده هایی داریم که کودکان چاق دارند.

وی افزود: این تصور را باید از ذهن مان دور کنیم که همه کشور را قرار است با یک مدل اداره کنیم. آنچه که امروز در آموزش های ما، رتبه اول را دارد، استفاده درست از مواد غذایی است. آموزش، اصلی ترین رکن امنیت غذایی است. خیلی ها مواد غذایی را که در اختیار دارند و با زحمت تهیه کرده اند را خراب می کنند. آموزش برای همه گروه های هدف با زبان قابل فهم برای آنها یکی از رسالت های مهم ما است و در مدرسه، باید این آموزش ها را ارائه کنیم.

وزیر بهداشت گفت: سال گذشته غیر از کرونا، حدود ۳۸۵ هزار مورد مرگ داشتیم که ۳۱۳ هزار مورد به دلیل بیماری های غیرواگیر و ۱۰۰ هزار مورد به دلیل فشارخون بالا و عوارض ناشی از آن بوده است. مصرف بی رویه نمک و شیوه زندگی نامناسب، عامل اصلی مرگ های خاموش بر اثر فشارخون بالا است. شیوه درست زندگی، تغذیه مناسب، استفاده درست از مواد غذایی، آموزش خانم خانواده برای سبک مناسب تغذیه برای افراد در خانواده، بسیار مهم است.

دکتر نمکی تاکید کرد: امروز با توجه به امکان ارائه آموزش های از راه دور و آموزش از طریق تلفن همراه، باید آموزشهای مربوط به تغذیه و امنیت غذایی را ارائه کرد و تهیه بسته های آموزشی، کار ما در وزارت بهداشت است و تقاضا می کنم که همکارانمان برای تهیه این بسته های آموزشی تلاش کنند، هزینه های آن را پرداخت می کنیم.

وی افزود: از کارشناسان حوزه غذا می خواهم که در جلب مشارکت سایر دستگاه ها در هدف دهی به امنیت غذایی در کشور تلاش کنند. در سیاستگذاری باید کمک کنیم. خیلی از دستگاه ها نمی دانند. وقتی می گوییم باید گروه های هدف را برای آموزش مشخص کنیم، در سیاستگذاری در تولید محصول اگر یک کشاورز از یک هکتار زمین، دو و نیم تُن گندم برداشت کند تا ده تُن، هم در افزایش بهره وری زندگی او موثر است و هم در تامین کالاهای اساسی برای تغذیه مردم. باید از وزارت جهاد کشاورزی بخواهیم که چگونه می شود ظرفیت شیلات و دامپروری را افزایش داد. از آب که ۲۵ متر مکعب آن برای تولید یک هندوانه مصرف می شود، در حالیکه پول همین هندوانه به اندازه یک بطری آب، بر نمی گردد. آیا در دامپروری باید به سراغ پرورش بیشتر گوسفند برویم یا گوساله؟ مقدار علوفه هایی که آنها مصرف می کنند چه تفاوت هایی دارند؟ چگونه می توانیم بهره وری را در تولید اقلام غذایی کشور افزایش دهیم؟ اینها مسائلی است که باید در بخش های دیگر، اثرگذار باشیم.