مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در گزارشی به بررسی آمار تجارت خارجی بخش کشاورزی و صنایع غذایی در نه‌ماهه نخست سال 98 پرداخت.

این گزارش با پردازش و تحلیل اطلاعات بخش کشاورزی و صنایع غذایی داده‌های آمار گمرک تهیه‌شده و اطلاعات نه ماه نخست سال جاری با داده‌های مدت مشابه شش سال گذشته (سال‌های 91 الی 97) مقایسه شده است؛ علاوه بر این واردات محصولات اساسی کشاورزی و صنایع غذایی، صادرات محصولات عمده کشاورزی و صنایع غذایی و تراز تجاری نه‌ماهه نخست سال 1398 و مدت مشابه سال‌های قبل نیز مورد توجه قرار گرفته است.

صادرات

در نه‌ماهه سال 1398، مقدار صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی 5 میلیون و 7 هزار تن و به ارزش 4 میلیارد و 99 میلیون دلار است که از نظر وزن 5.6 درصد و ازنظر ارزش 16.6 درصد کل صادرات کالاهای غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است. ارزش صادرات نه‌ماهه نخست سال 1398 نسبت به مدت مشابه سال قبل 26.1 درصد کاهش داشته و در مقایسه با متوسط شش سال گذشته (سال‌های 91 الی 97) نیز 9.7 درصد کاهش دارد.

اقلام عمده صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی شامل انواع میوه‌های درختی به ارزش یک میلیارد و 279 میلیون دلار با سهم 31.2 درصد، انواع سبزیجات و محصولات جالیزی (شامل: سیب‌زمینی، پیاز و موسیر، گوجه‌فرنگی، انواع کاهو، کلم و سایر سبزیجات تازه و یا خشک کرده و همچنین هندوانه، خیار و خربزه) به ارزش 925.4 میلیون دلار با سهم 22.6 درصد، شیر و فرآورده‌های آن به ارزش 325.9 میلیون دلار با سهم 8 درصد، زعفران 199.6 میلیون دلار با سهم 4.9 درصد و ماهی و میگو به ارزش 165.6 میلیون دلار با سهم 4 درصد از کل ارزش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده است.

متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی بخش کشاورزی 819 دلار بوده که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی غیرنفتی کشور (276 دلار) 296.7 درصد بیشتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی صادراتی در نه‌ماهه نخست سال 98، 10 هزار و 629 تومان و متوسط کل صادرات غیرنفتی کشور 10 هزار و 634 تومان بوده است.

واردات

مقدار واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در نه ماه نخست سال 98، معادل 17 میلیون و 123 هزار تن با ارزش 9 میلیارد و 284 میلیون دلار بوده که به ترتیب ازنظر وزن 75.2 درصد و ازنظر ارزش 51.7 درصد کل واردات کشور را شامل می‌شود. ارزش واردات در این مدت 22.3 درصد بیشتر از سال قبل و درمجموع نیز 12.6 درصد بیشتر از میانگین شش سال گذشته (سال‌های 91 الی 97) بوده است.

اقلام عمده وارداتی محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در نه‌ماهه نخست سال 98، ذرت به ارزش یک میلیارد و 545 میلیون دلار میلیون دلار با سهم 16.7 درصد، شامل برنج به ارزش یک میلیارد و 174 میلیون دلار با سهم 12.7 درصد، دانه سویا به ارزش 803.9 میلیون دلار با سهم 8.7 درصد، جو به ارزش 641.8 میلیون دلار با سهم 6.9 درصد، گوشت قرمز به ارزش 611.5 میلیون دلار با سهم 6.6 درصد، قند و شکر به ارزش 519.2 میلیون دلار با سهم 5.6 درصد، چای به ارزش 318.5 میلیون دلار با سهم 3.4 درصد، کره به ارزش 285.3 میلیون دلار با سهم 3.1 درصد، انواع میوه به ارزش 268.1 میلیون دلار با سهم 2.9 درصد و توتون، سیگار و انواع تنباکو به ارزش 174.3 میلیون دلار با سهم 1.9 درصد، از کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده که درمجموع حدود 68 درصد ارزش واردات بخش کشاورزی و صنایع غذایی را شامل می‌شوند.

متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی بخش کشاورزی در نه‌ماهه نخست سال جاری، 542 دلار است که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی کل کشور (788 دلار) حدود 68 درصد کمتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی وارداتی 4هزار و 200 تومان و متوسط واردات کشور 4 هزار و 200 تومان بوده است.

تراز تجاری

تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در نه ماه نخست سال 1398، منفی 5 میلیارد و 185 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 183.3 درصد بهبود یافته است (ارزش صادرات 26.1 درصد کاهش و ارزش واردات 22.3 درصد افزایش داشته است). کسری تراز تجاری نه ماهه نخست سال 98 نسبت به میانگین شش سال گذشته (سالهای 91 الی 97، 3705- میلیون دلار)، 40 درصد کسری داشته است. 

نهاده‌های کشاورزی

آفتکش‌ها

در نه ماه نخست سال 1398، جمعا 23 هزار و 530 تن آفتکش بصورت آماده مصرف و 14 هزار و 64 تن بصورت تکنیکال وارد کشور شده که در مقایسه با سال قبل، آفتکش های آماده مصرف 176 درصد و تکنیکال‌ها 81.8 درصد افزایش نشان می‌دهد. در مجموع با تبدیل آفتکش های تکنیکال به آماده مصرف (با اعمال ضریب تبدیل 2.5) میتوان نتیجه گرفت که در نه ماهه نخست سال 98 مقدار واردات آفتکش‌ها نسبت به مدت مشابه سال قبل 42.3 درصد کاهش دارد و در این رابطه سهم کاهشی علف کش ها 6.8 درصد و سهم افزایشی قارچ‌کش‌ها 185.8 درصد و حشره‌کش‌ها 112.4 درصد بوده است.

جمع کل ارزش آفتکش‌های وارداتی در نه ماهه نخست سال 98، 283 میلیون دلار است که حدود 120.9 درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل است.

در نه ماه نخست سال 1398 مقدار یک هزار و 353 تن آفتکش آماده مصرف و 319.4 تن آفتکش تکنیکال جمعا با ارزش  3 میلیون و 188 هزار دلار صادر شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر مقدار 20.8 درصد کاهش و 60.8 درصد کاهش و از نظر ارزش جمعا 44.8 درصد کاهش دارد.

کودها

کل واردات کودها در نه ماه نخست سال 1398، 501 هزار تن با ارزش 268.4 میلیون دلار بوده که در مقایسه با سال قبل از نظر وزنی 86.2 درصد و از نظر ارزش 87 درصد افزایش نشان می‌دهد. در بین انواع کود‌های وارداتی به ترتیب کودهای پتاسه 129.3 درصد، کودهای فسفره 116.6 درصد و ازته 36.2 درصد افزایش و NPK 32.9 درصد، کودهای میکرو 20 درصد، به ترتیب از نظر مقدار نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته‌اند.

در نه ماهه نخست سال 1398 مقدار 3307 هزار تن کود باارزش 620.5 میلیون دلار صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب 11 درصد افزایش و 14.6 درصد کاهش داشته است. ضمنا حدود 99 درصد مقدار کودهای صادراتی کود اوره بوده است.

بذر

در مجموع کل واردات بذر و سایر اندام‌های تکثیر شونده گیاهی در نه ماه نخست سال 1398، 17 هزار و 178 تن با ارزش 161.9 میلیون دلار بوده که نسبت به سال قبل از نظر وزنی حدود 63.9 درصد و از نظر ارزش 271.7درصد افزایش نشان می‌دهد؛ از بین بذرهای مهم مقدار واردات بذر سبزیجات با کاهش 83.7 درصدی روبرو بوده است؛  بذر چغندر قند 110.3 درصدی، بذر ذرت 97.1 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته‌اند.

در نه ماهه نخست سال 1398 جمعا مقدار 752 تن بذر و سایر اندام‌های تکثیر شونده گیاهی با ارزش یک میلیون و 500 هزار دلار صادر شده که بخش اعظم آن مربوط به سایر اندام‌های تکثیر شونده است. این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر مقدار 84.9 درصد و از نظر ارزش 91.8 درصد کاهش نشان می‌دهد.

میزان بارندگی

 طی سه ماه گذشته از سال آبی 99-1398 میزان بارندگی 87.6 میلیمتر بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 5 درصد کاهش و در مقایسه با بلند مدت (51 ساله) نیز 41 درصد افزایش داشته است.